پرسش و پاسخ قلمرو شمول حکم تغلیظ دیه نسبت به قتل غیر عمد ؛ غیر مسلمان و جهل قاتل

[Faranak-Amini]

درباره تغلیظ دیه در اشهر حرم یا مكه معظمه، بفرمایید: الف. آیا تغلیظ دیه مختص قتل عمد است یا شامل قتل شبه عمد و خطای محض نیز می‏شود؟ ب. آیا حكم مذكور مختص مسلمین است یا شامل اهل كتاب نیز می‏گردد؟ ج. آیا جهل قاتل به حكم یا موضوع، در تغلیظ دیه تأثیری دارد؟

 

[حامد عظیمی]

درباره تغلیظ دیه در اشهر حرم یا مكه معظمه، بفرمایید: الف. آیا تغلیظ دیه مختص قتل عمد است یا شامل قتل شبه عمد و خطای محض نیز می‏شود؟ ب. آیا حكم مذكور مختص مسلمین است یا شامل اهل كتاب نیز می‏گردد؟ ج. آیا جهل قاتل به حكم یا موضوع، در تغلیظ دیه تأثیری دارد؟

در مورد این سؤال از اداره حقوقی 3 استعلام بعمل آمده است كه ذیلا ذكر می‏شود:استعلام اول در مورد بند «الف» نظریه مشورتی شماره 4105/7 تاریخ 23/7/1376 بازگشت به استعلام شماره 2014/2 مورخ 27/5/1376 نظریه مشورتی اداره حقوقی قوه قضائیه را به شرح زیر اعلام می‏دارد: ماده 299 قانون مجازات اسلامی كه تصریح به تشدید مجازات می‏نماید ظهور دارد به مواردی كه پرداخت دیه بر عهده جانی باشد زیرا تشدید مجازات غیر جانی (مثلا عاقله یا بیت المال) معنی ندارد. ولی از نظر فقهی با توجه به صحیحه زراره از حضرت صادق(ع) به این عبارت «سألته عن رجل قتل رجلا خطأ فی الشهر الحرام قال تغلّظ علیه الدیة و علیه عتق رقبة او صیام شهرین من اشهر الحرم» قتل خطایی هم موجب تغلیظ دیه است. بنابر این مناسب است كه قانون بر وفق مصلحت و با توجه به فتاوای معتبر به نحوی اصلاح شود كه تكلیف را به نحو واضح تعیین نماید. استعلام دوم در مورد بند «ب» نظریه مشورتی شماره 2599/7 تاریخ 25/8/1378بازگشت به استعلام شماره 735/2 مورخ 17/6/77(2) نظر مشورتی اداره حقوقی به شرح زیر اعلام می‏گردد:.اطلاق ماده 299 قانون مجازات اسلامی شامل اهل كتاب هم هست و فتوای حضرت امام در تحریر الوسیله بحث مقادیر دیه نیز همین است.استعلام سوم در مورد بند «ج» نظریه مشورتی شماره 2598/7 تاریخ 23/4/1378در پاسخ به استعلام شماره 734/2 مورخ 17/3/77 نظریه مشورتی اداره حقوقی را به شرح زیر اعلام می‏دارد:دیه قتل در یكی از ماههای حرام و حرم مكه معظمه یكی از اعیان ششگانه به اضافه یك سوم نوع انتخاب شده است، بنابراین الف. نه تنها جهل قاتل كه جهل هیچ مجرمی رافع مسؤولیت او نیست و این به حكم اصل پذیرفته شده قضایی است كه جهل به قانون رفع مسؤولیت نمی كند (ر.ك مواد 1 تا 3 قانون مدنی)ب. به طریق اولی ادعای جهل به موضوع و جهل به حكم، مقررات تغلیظ دیه را از اثر نمی اندازد.-----------------------------