پرسش و پاسخ دعوی از حیث ماهیت حق مورد اجرا

[Ameneh-Ghiami]

دعاوی از حیث ماهیت حق مورد اجرا به عینی، شخصی و مختلط تقسیم می شوند.​

حال با توجه به نکته بالا،
شخص الف از شخص ب 300 کیلو برنج دم سیاه آستانه خریداری کرده و این عقد بیع منعقد شده است. حال شخص ب حاضر به تسلیم مبیع به الف نیست.این مسأله تحت عنوان دعوایی حقوقی در دادگاه مطرح می شود. حال، این دعوی چه نوع دعوایی محسوب می شود. و در نهایت کدام دادگاه بر رسیدگی به این دعوی صلاحیت دارد؟

 

[حامد عظیمی]

مقدمه پاسخ

[KADR]

قبل از اینکه پاسخ شما رو بدم ترجیح دادم مقدمه ای (مکمل) ارائه کنم
​

[/KADR]

انواع دعوا بر اساس ماهیت آن
الف ) دعوای عینی

گاهی ماهیت دعوا یعنی اخبار به حق از حقوق راجع به اعیان می باشد . این حقوق عبارتند از حق مالکیت ، حق ارتفاق و حق انتفاع نسبت به ملک که جزو دعاوی عینی محسوب می گردند . بنابراین دعاوی خلع ید ، وضع ید ، تخلیه و تمامی دعاوی راجع به حق ارتفاق و انتفاع از دعاوی عینی محسوب می شوند .

ب ) دعوای شخصی

اگر موضوع دعوا اجرای تعهد و دین باشد دعوا شخصی است . بنابراین هنگامی که موضوع دعوا انتقال دین ، انجام عمل و یا عدم انجام عملی باشد دعوای مبتنی بر آن از مصادیق این نوع دعوا محسوب می شود خواه این تعهد به موجب قانون ایجاد شده باشد و خواه به موجب قرارداد .

ج ) دعوای مختلط

این نوع دعوا که بیشتر در حقوق فرانسه مطرح شده است به دعوایی اطلاق می شود که ماهیت آن اخبار به حقی است که هم عینی محسوب می شود و هم دینی . این که نوع دعوا در حقوق ایران تا چه حد قابل طرح است محل اختلاف می باشد .

فواید تقسیم بندی دعوا بر اساس ماهیت آن

الف ) جهت تعیین طرف دعوا

۱- اصل امکان طرح دعوای عینی به طرفیت متصرف :

در دعاوی عینی چون دعوا تابع عین است می توان علیه هر کس که متصرف عین است دعوا را طرح نمود حتی اگر هیچ رابطه حقوقی با مدعی نداشته باشد . در این نوع دعاوی حتی با لحاظ برخی مقررات می توان حکم صادره را علیه هر کس که محکوم به را در اختیار دارد اجراء نمود .

۲- اصل امکان طرح دعوای دینی علیه مدیون اصلی :

دعوای دینی را تنها می توان علیه کسی اقامه نمود که طرف رابطه حقوقی باشد . رابطه حقوقی را یا قرارداد یا قانون ایجاد می کند . از این رو در دعاوی مربوط به دین فقط علیه مدیون می توان اقامه دعوی نمود .

ب ) صلاحیت قضایی

در دعاوی دینی اصل بر این است که دعوا باید در محل اقامت مدیون طرح گردد که ریشه در اصل برائت و حسن نیت دارد . این اصل در خصوص دعاوی عینی ناظر به مال غیرمنقول نیز اجرا می شود ولی هنگامی که مال مورد ادعا غیر منقول است مصلحت و فرض آسان بودن رسیدگی به دعاوی به مال غیرمنقول در محل وقع آنها ایجاب می کند که دعوا در محل وقوع میان این مال مطرح شود . درباره دعاوی مختلط هم باید اشاره کرد که خواهاان می تواند میان دادگاه محل وقوع ملک و دادگاه محل اقامت خوانده هرکدام را که مناسب تر تشخیص دهد برگزیند .

 

[حامد عظیمی]

پاسخ

[KADR]

بطور کاملا ساده و خلاصه عرض کنم که
​

[/KADR]
نکته اول :

اگر دعوی کلی باشد >>> دعوی شخصی
اگر دعوی عین معین باشد >>> دعوی عینی
​

نکته دوم :

اگر دعوی شخصی باشد >>> دادگاه صالح >>> محل اقامت خوانده
اگر دعوی عینی باشد >>> دادگاه صلح >>> محل وقوع مال
اگر دعوی مختلط باشد >>> دادگاه صالح >>> خواهان مختار است
​

در نتیجه : به نظر من دعوی مطروحه کلی بوده ، لذا شخصی محسوب شده و دادگاه صالح ، دادگاه محل اقامت "ب" (خوانده) می باشد

 

[Ameneh-Ghiami]

پاسخ خوبی بود جناب عظیمی.
حال اگر دعوی نه کلی بود نه عین معین، بلکه کلی در معین بود، آن وقت کدام دادگاه صالح بر رسیدگی است؟

 

[حامد عظیمی]

چون مالکیت شخص احراز شده لذا :
کلی در معین را نیز در حکم عین معین شناخته اند.
دکتر ناصر کاتوزیان- دوره مقدماتی حقوق مدنی-صفحه 120- چاپ پنجم-انتشارات دانشگاه تهران-1351.

 

[Morteza-HabibZadeh]

اگر دعوی عینی باشد دادگاه صالح محل وقوع مال است؟ اگر آن عین ، معین بود چه؟

 

[حامد عظیمی]

سوالتون دقیق پرسیده شده ؟؟ یا من اشتباه متوجه میشم ؟
دعوایی عینی محسوب می شود که مربوط به عین معین باشد
حالا اینکه منقول باشد دادگاه صالح محل اقامت خوانده و اگر غیرمنقول باشه محل وقوع مال بحثش جداست
اما سوال شما دقیقا چیه؟

 

[Morteza-HabibZadeh]

در بالا ذکر کرده اید که اگر دعوا عینی باشد دادگاه صالح دادگاه محل وقوع مال می باشد. اما ممکن هست همانطور که الان ذکر کردید مال غیر منقول باشد بنابراین لزوما دعوای عینی در دادگاه محل وقوع مال نیست مگر اینکه موضوع دعوا مال غیر منقول باشد.

 

[حامد عظیمی]

نکته ای که شما فرمودید درسته
اما من قاعده کلی دعاوی عینی رو که معمولا در کتب ذکر میشه، بیان کردم. و الا با توجه به نوع مال ، حسب مورد دادگاه صالح فرق خواهد داشت
ممنون از یادآوری.نکته مهمی بود که باید گفته می شد