دانستنی ها و آموزه های حقوقی

مهر يك نهاد حقوقي است كه با شيربها كه شوهر به پدر و مادر يا ديگر خويشان زن مي دهد تا موافقت آنان را براي ازدواج جلب كند، تفاوت دارد. «مهر» مالي است متعلق به زن و به تعبير ديگر، هديه اي است كه شوهر به زن مي دهد و خويشان زن حقي نسبت به آن ندارند. اما شيربها جزئي از مهريه است كه به طور نقدي از سوي ولي دختر دريافت و صرف تهيه جهيزيه مي شود. هرگاه در عقد ازدواج، مهر تعيين نشده باشد، آن را مهر المسمي گويند. اين اصطلاح برگرفته از فقه اسلامي است و در ماده 1100 قانون مدني به كار رفته است. مهر المسمي عبارت از مال معيني است كه به عنوان مهر با توافق زوجين تعيين مي شود. اين مال ممكن است عين باشد؛ مانند خانه، باغ، خودرو و... يا ممكن است منفعت باشد مانند سكونت يا اجاره بهاي خانه اي براي مدت معين يا كار و حرفه اي كه داراي ارزش اقتصادي باشد؛ مانند تعليم زبان خارجي، هنر دوزندگي يا آموزش آشپزي... گاهي هم ممكن است مهريه، حق باشد. حقي كه به نفع زن از طرف شوهر ايجاد مي شود؛ به عنوان مثال تعهد شوهر به پرداخت مبلغ تعيين شده.
از سوي ديگر بايد توجه داشت كه تعيين مهريه هاي عجيب و غريب و اجراي تعهد آنها، همواره باعث دردسرهاي خاص براي زوج هاي جوان و دستگاه قضايي بوده است. تعيين 1360 شاخه گل آبي هلندي برابر با تاريخ تولد زن، حفظ كردن ديوان سعدي يا حافظ، چندصد كيلو پوست سير و صدها نمونه مشابه نه تنها تعجب ديگران را بر مي انگيزد، بلكه هدف فرد از اين موضوع را نيز تامين نمي كند. در حقوق ما، مهريه مبتني بر مذهب نيز مي باشد و با نگاهي به آموزه هاي ديني و زندگي بزرگان كه سرآمد آنان حضرت فاطمه زهرا (س) و امام علي (ع) مي باشند، در مي يابيم در سايه يك زندگي ساده و بي پيرايه، فرزنداني را در دامانشان پرورانده اند كه خود تعيين كننده مسير زندگي بشريت بوده اند اما متاسفانه امروزه آنچه به فراموشي سپرده شده، نگاه مذهبي و عميق به مسئله ازدواج و تعيين مهريه است. حتي چه بسا جنبه مادي اين امر پررنگ تر مي نمايد و اين موضوع از تنوع و مقادير مهريه هايي كه تعيين مي شود، كاملاً مشهود است.
در قانون ما براي تعيين مهريه شرايطي پيش بيني گرديده كه از جمله آن است: 1- مالي كه مهر قرار داده مي شود بايد ملك شوهر باشد. 2- مهر بايد بين طرفين معلوم باشد (معلوم بودن مهر، به اين معني است كه مقدار و وصف آن مشخص باشد). 3- مهر بايد معين باشد. 4- مهر بايد منفعت عقلايي و صراحت داشته باشد. 5- شوهر بايد قدرت تسليم مهر را داشته باشد وگرنه تعيين مهر درست نخواهد بود.
شك نيست مقرر نمودن مهريه هاي سنگين و گاهي اوقات هم عجيب در نكاح که متاسفانه امروز معمول گرديده، اگر از نظر اسلام ممنوع هم نباشد، ناپسند است. افزايش روزافزون مهريه يكي از دغدغه هاي اصلي و مانع ازدواج جوانان در عصر حاضر است كه بايد چاره اي براي آن انديشيد. در اين ميان آموزش و پرورش، دانشگاه ها، صدا و سيما و رسانه ها با روشنگري افكار عمومي و اهتمام آنان به اين امر كه ازدواج يك موضوع مادي و اقتصادي نيست و حيثيت و خوشبختي زوج هاي جوان و گرمي كانون خانواده به ميزان مهريه بستگي ندارد، مي توانند در تعديل مهر و كاهش مشكلات زوجين و در نهايت پيشگيري از طلاق موثر باشند.